Claudio Mutti o recepcji myśli evoliańskiej na Węgrzech do 1997 r.

Myśl włoskiego tradycjonalisty prof. Claudio Muttiego (ur. 1946 r.), uważanego za ideowego ucznia i intelektualnego następcę wybitnego francuskiego badacza la tradition primordiale Rene Guenona (1886-1951), pozostaje w całkowitej sprzeczności z przeważającymi w państwach współczesnego Zachodu ideologicznymi i politycznymi nastrojami. W dobie „wojny cywilizacji” prowadzonej ze światem islamu w imię demoliberalnych pseudowartości a proklamowanej przez takich jej ideologów jak Oriana Fallaci (1929-2006) czy prof. Samuel Huntington (1927-2008), myśl Muttiego wydaje się być bluźnierczą prowokacją.

Poparcie dla islamskiej rewolucji w Iranie w 1979 r., konwersja na islam i przybranie imienia Omar Amin, wreszcie przywiązanie do tradycjonalistycznych i antydemokratycznych poglądów, skonfliktowały go ze środowiskiem akademickim Włoch, przez które wkrótce został napiętnowany jako ekstremista. „Profesorowi-mudżahedinowi” wytoczono proces sądowy, po czym na pewien czas osadzono w więzieniu. Po jego opuszczeniu kierował wydawnictwem tradycjonalistycznym Ar, którego ówczesny właściciel, inny znany włoski tradycjonalista Franco „Giorgio” Freda (ur. 1941 r.), podobnie jak wcześniej Mutti, odsiadywał wówczas karę więzienia za działalność antydemokratyczną. Wkrótce Mutti zakłada własne wydawnictwo Veltro, w którym wydaje przetłumaczone przez siebie pisma najważniejszych współczesnych myślicieli tradycjonalistycznych Zachodu i Wschodu, wśród nich zaś Rene Guenona, Frithjofa Schuona (1907-1998), Titusa Burckhardta (1908-1984), Henry Corbena (1903-1978), Jeana Robina, Sajeda Hussaina Nasra (ur. 1933 r.), Alego Szariatiego (1933-1977) i Ruhollaha Chomeiniego (1902-1989). Nie poprzestając na tym, Mutti wydaje również klasyczne antyczne i średniowieczne teksty inicjacyjne i alchemiczne a także wiele publikacji bieżących, poświęconych walce przeciw profańskim i subwersywnym mitom współczesności.

Wydawnictwo Veltro, obok dwóch innych włoskich wydawnictw tradycjonalistycznych Arkhe i Artos, jest uważane za najbardziej znane, prestiżowe i ortodoksyjne z ezoterycznego punktu widzenia. Każda jego publikacja opatrzona jest starannie i z zastosowaniem pełnej aparatury naukowej przygotowanymi wstępem i posłowiem oraz przypisami. Sprawia to, że cenione są one w świecie naukowym jako pozycje w pełni profesjonalne. Sam Claudio Mutti uznawany jest za jednego z najwybitniejszych współczesnych znawców Tradycji i tradycjonalizmu w Europie. Wysoko oceniane są jego nienaganna i spełniająca wszystkie kryteria naukowej rzetelności argumentacja dowodzonych tez, obiektywność i siła przekonywania jego tekstów, ezoteryczna kompetencja i ortodoksyjność, wreszcie również szczególna duchowa postawa, prowadząca do odrzucenia półśrodków i kompromisów, lecz zarazem wolna od popadania w ekstrawaganckie skrajności, czego niekiedy nie udaje się uniknąć gorzej merytorycznie przygotowanym, lecz bardziej ekscentrycznym włoskim neo-evolianistom.

Zainteresowanie badawcze profesora Muttiego koncentrują się wokół etnologii i związków europejskiej prawicy z tradycjami duchowymi narodów pozaeuropejskich. Jest on autorem między innymi poświęconej rumuńskiemu folklorowi pracy Osioł i skarb a także pozycji takich jak Symbolizm i sztuka sakralna, Malarstwo i alchemia, Mystica Vannus, Antelami i mit imperialny, jak również opracowań na temat folkloru węgiersko-fińsko-uralskiego i wielu innych.

Znając doskonale język węgierski, jeden ze swoich artykułów poświęcił profesor Mutti recepcji myśli evoliańskiej na Węgrzech. W latach trzydziestych sam Evola miał wziąć udział w konferencji zorganizowanej na zamku Zichy'ego w Obudzie, o czym wspomniał w 1951 r. w związku z procesem wytoczonym mu wówczas przed włoskim sądem . Węgry były dla Evoli terenem aktywności propagandowej związanej z pracami nazistowskiego Ahnenerbe, czego dowody można znaleźć w dokumentach niemieckich tajnych służb. W swoich pracach Evola cytuje kilku autorów węgierskich, wśród nich zaś Endre Adyego, Lajosa Ligetiego, Franza Lehára i innych. Szczególną uwagę zwraca Evola ku dwóm innym autorom; Károly Kerényiowi (1897-1973) i jego uczniowi Angelo Brelichowi (1913-1977). O pierwszym z nich wspomina w związku z włoskim tłumaczeniem jego pierwszego dzieła, wydanego przez instytut uniwersytecki w Budapeszcie, o Kerenym przy okazji edycji Die antike Religion, wydanej przez Zenichelli. Obydwaj autorzy także później cieszą się zainteresowaniem Evoli; Brelich publikuje dwa zaopiniowane pozytywnie przez Evolę artykuły na łamach faszystowskiego Diorama filosofico quindicinale, podczas gdy Kerényi przyciąga uwagę Evoli swą pracą Einführung in das Wesen der Mythologie.

W 1935 r. Kerényi założył w Budapeszcie koło literackie Sziget (pol. Wyspa). Współzałożycielem był inny węgierski pisarz, który jako pierwszy zajął się systematycznym odczytaniem myśli evoliańskiej na Węgrzech: Béla Hamvas (1897-1968) ( Hamvas był moim mistrzem powiedział o nim nazywany „węgierskim Rimbaudem” Sándor Weöres) . W 1927 r. Hamvas zostaje zatrudniony jako bibliotekarz w Föváresi Könyvtár (stołecznej Bibliotece Węgier), gdzie zapoznaje się z pracami Evoli Imperialismo pagano. Il Fascismo di fronte al pericolo eurocristiano (1928 r.) oraz Rivolta contro il mondo moderno (1934 r.), których przetłumaczone fragmenty cytuje w jednym ze swych esejów z 1935 r., poświęconemu „literaturze kryzysu”. Zapytany o opinie na temat prac Evoli, Hamvas odpowiedział: Evola nie jest specjalistą; nie jest ani socjologiem, ani psychologiem, ani historykiem, nie zajmuje się gnoseologią, nie uprzywilejowuje punktu widzenia biologii, estetyki, polityki, moralności lub filologii. Przedmiotem jego zainteresowania jest „całość”... i jest to zatem „całość” w warunkach kryzysu. W artykule z następnego roku Hamvas po raz kolejny cytuje obydwie wymienione książki Evoli. W 1942 r., w tekście poświęconym Guenonowi, przedstawia Evolę i niemieckiego filozofa Leopolda Zieglera (1881-1958) jako pionierów koniecznej konwersji europejskich intelektualistów na tradycjonalizm. W napisanej w latach 1943-1944 syntezie Scienta Sacra wymienia Evolę obok Guenona i Zieglera, określając ich mianem najbardziej znaczącej triady w obozie studiów tradycjonalistycznych. Zarazem stwierdza, że zarówno Imperialismo... jak i Rivolta... sprawiają wrażenie napisanych w pośpiechu, proponując wyróżnić w nich warstwę myśli o znaczeniu decydującym, dotyczącą jednostki absolutnej i tradycji hermetycznej.

Po zakończeniu wojny Hamvas, na skutek „wyroku” wydanego na niego przez Gyorgy Lucacsa zostaje pozbawiony pracy i zepchnięty na margines życia społecznego, zaś jego książki wycofane z obiegu. Wiele z nich – również tych zawierających odniesienia do myśli Evoli – krąży jednak w podziemiu, przyczyniając się do wykształcenia w państwie realnego socjalizmu drugiej generacji evolianistów, wśród nich zaś Andrása László i pierwszych tłumaczy pism włoskiego barona na język węgierski w osobach Franco de Fraxino i Renée Kelemena. Mający wykształcenie teologiczne László od 1975 r. wygłaszał nielegalne wykłady, przeznaczone dla grupy dwudziestu-trzydziestu osób, stwarzając tym podstawy do wyłonienia się trzeciej generacji węgierskich evolianistów.

Pierwszym po wojnie nowym tłumaczeniem Evoli były Maschera e volto dello Spiritualismo Contemporaneo: Analisi critica delle principali correnti moderne verso il sovrasensibile opublikowane w 1990 r. w inspirowanym antropozofią Steinera czasopiśmie Harmadik Part (pol. Trzeci brzeg). Decydujący okazał się jednak marzec 1991 r., gdy w Budapeszcie rozpoczęto wydawanie Öshagyomány. Tradicionális Szellemi Mühely (pol. Tradycja pierwotna. Laboratorium umysłowości tradycjonalistycznej) – organu Szkoły Tradycji i Transcendencji założonej rok wcześniej przez Arpáda Szigeti. Wydawnictwo kontynuowało swoją działalność do 1995 r. publikując ponad dwadzieścia zeszytów zawierających fragmenty takich prac Evoli jak La dottrina del risveglio, La tradizione ermetica, Metafisica del sesso, Introduzione alla Magia quale scienza dell'Io zamieszczanych obok pism Guenona, Mrcei Eliadego i wielu innych autorów, w tym również węgierskich. W 1992 r. Szkoła zainaugurowała wydawanie serii książek poświęconych Tradycji Pierwotnej, w której ukazały się pisma Guenona, Schuona, jak również tom zawierający tłumaczenie Tao-tę-ching zinterpretowanej przez Evolę, oraz fragmenty z Maschera e volto.

W 1994 r., przy współpracy László, Rudolf Szongott i Róbert Horváth zakładają periodyk Arkhé, którego nazwa nawiązuje do włoskiego wydawnictwa założonego w Mediolanie w latach 70-tych przez węgierskiego emigranta László Tótha, w którym to wydawnictwie ukazywały się prace Evoli. Również węgierski periodyk szczególną uwagę poświęcał włoskiemu baronowi, publikując już w pierwszym numerze trzy fragmenty z Introduzione alla Magia i Maschera e volto (w tym dwa zaraz po artykule wstępnym prezentującym pismo). Tłumaczenia kolejnych fragmentów wymienionych prac były zamieszczane w dalszych numerach pisma.

W 1995 r. w przedstawianym przez swą redakcję jako „pismo o duchu tradycjonalistycznym” periodyku Quaderni di Pendragon ukazuje się „Faszyzm widziany z prawa” - obszerny fragment z Rivolta.. W tym samym roku, w piśmie Noe zamieszczony zostaje fragment z Maschera e volto w tłumaczeniu Moniki Imregh. Pismo wydawane jest przez grupę skupioną wokół zespołu muzycznego Actus, który jedną ze swych płyt wydanych również w 1995 r. zatytułował Das Unbenennbare, czyniąc tym widoczną aluzję do evoliańskiego Der ewigliche Akt des Prinzips. Z kolei w kierowanym przez Józsefa Bognára miesięczniku Pannon Front zawarte zostają kolejne odniesienia do Evoli. W numerze pierwszym znaleźć można wiele cytatów z pism włoskiego tradycjonalisty, w numerze czwartym ukazuje się zdjęcie Juliusa Evoli oraz wywiad z Andrásem László, w którym stwierdza on, że Rene Guenon i Julius Evola reprezentują najważniejsze podstawy doktryny tradycjonalistycznej. Z kolei w numerze piątym Miklós Kórleónisz nazywa Evolę jedną z największych postaci tradycjonalizmu duchowego i metafizycznego. W numerze szóstym zamieszczono artykuł Evoli o cesarzu Julianie, w numerze siódmym zaś na okładce ukazało się zdjęcie Evoli, w roli artykułu wprowadzającego zaś, tekst Gianfranco De Turrisa na temat kondycji evolianizmu we współczesnych Włoszech. W 1996 r. dalszej recepcji Evoli dokonało wydawnictwo Camelot w swojej publikacji Ludzka rasa w odwrocie.

Do 1997 r., jak stwierdza prof. Mutti, nie powstało jednak na Węgrzech wydawnictwo zdolne do publikowania prac Evoli w nakładzie umożliwiającym ich szeroki odbiór. Pisma włoskiego filozofa docierały jedynie do wąskich kręgów osób nimi zainteresowanych. Według Róberta Horvátha najbardziej zasłużonym dla upowszechnienia idei evoliańskich na Węgrzech pozostaje András László. Dzięki organizowanym przez niego konferencjom wykształciło się nowe pokolenie badaczy myśli evoliańskiej, do najbardziej obiecujących wśród nich zaś należą Rudolf Szongott, Csaba Szmorad, Ferenc Buji i Tibor Imre Baranyi. Renesans evoliański na Węgrzech będzie więc musiał zderzyć się z efektami zjawisk i procesów anty-tradycyjnych, pseudo-tradycjnych lub przeciw-tradycyjnych trawiących tamtejsze społeczeństwo.


Ronald Lasecki